Cục diện nội chiến Syria đang dần ngã ngũ, các lực lượng ủng hộ chính phủ dưới sự yểm hộ của Nga đang tái chiếm các vùng đất thuộc quyền kiểm soát của phe nổi dậy. Thế nhưng, từ tro tàn nội chiến Syria, một cuộc xung đột khác nguy hiểm hơn đã bắt đầu bén lửa với nguy cơ gây bất ổn cho tất Trung Đông : cuộc đối đầu Iran - Israel .
Từ bạn thành thù
Một điều khích khi nhìn vào lịch sử quan hệ Iran - Israel đó là hai nước đã đi từ bạn thành thù, rồi lại quay lại hiệp tác, trước khi rơi vào thế "không đội trời chung" như hiện tại.
Khi quốc gia Do Thái non trẻ ra đời sau Chiến tranh thế giới 2, Iran là một trong số ít các nhà nước Trung Đông không gia nhập liên quân Arab công Israel năm 1948. Khi đó, ưu tiên của Israel là xây dựng quan hệ liên minh với Iran, trong khi Tehran cũng coi Tel Aviv là đối tác chính trị quan yếu để cân bằng với các láng giềng Arab khác.
Trong thập niên 60 và 70, Iran cung cấp 80% lượng dầu mỏ Israel tiêu thụ. Ở chiều trái lại, Tel Aviv cung cấp cho Tehran nhiều chuyên gia nông nghiệp, tương trợ kỹ thuật công nghệ, giúp Iran xây dựng và đào tạo lực lượng vũ trang. "Hai nước khi đó có quan hệ vô cùng hữu hảo", giáo sư Henner Fürtig từ Viện nghiên cứu toàn cầu Hamburg nhận định.
|
| Thủ tướng Israel David Ben-Gurion (trái) gặp gỡ đại diện đặc biệt chính phủ Iran Reza Saffinia (phải) năm 1950. Ảnh: Chính phủ Israel . |
Sóng gió nổi lên khi cuộc Cách mạng Hồi giáo nổ ra ở Iran năm 1979. Lãnh tụ ý thức Iran Ayatollah Khomeini chỉ trích sự chiếm đóng của Israel trên các vùng cương vực của người Palestines và chấm dứt mọi thỏa thuận hiệp tác với nhà nước Do Thái.
Năm 1982, khi Israel đưa quân vào Lebanon hỗ trợ các đồng minh đạo thiên chúa trong cuộc nội chiến, Iran điều động Vệ binh Cách mạng tới Beirut tranh đấu cùng các nhóm vũ trang Shia. Tổ chức vũ trang Hezbollah, dưới sự hậu thuẫn của Iran, hiện đối đầu với Israel chính là lực lượng hình thành trong cuộc nội chiến năm đó.
Hai nước có thời kì hòa dịu ngắn trong giai đoạn chiến tranh Iran - Iraq (1980-1988). Do Tel Aviv coi Saddam Hussein là mối đe dọa với nhà nước Do Thái lớn hơn so với Tehran, Israel đã bí hiểm cung cấp vũ khí cho Iran.
Năm 1988, chiến tranh kết thúc, Iraq bắt đầu suy yếu, Iran lúc này đã không còn lý do gì để hiệp tác với Israel nữa. Với tham vọng mở rộng ảnh hưởng trong cộng đồng Arab, Tehran dùng quân bài Palestines để công kích Israel, và nhiều lần tuyên bố "nhà nước Do Thái phải bị xóa sổ". Ở chiều trái lại, Israel lo ngại chương trình hạt nhân của Iran và sẵn sàng dự mọi nắm nhằm kiềm chế ảnh hưởng của Tehran tại khu vực.
Tham vọng của Iran tại chảo lửa Syria
Hôm 9/4, không quân Israel tấn công cứ không quân T-4 của Syria mà Tel Aviv kết tội được các nhóm chiến binh Hồi giáo Shia thân Iran sử dụng cho các chiến dịch quân sự.
Đây là va mới nhất giữa Israel và Iran trên mặt trận Syria. Trước đó, Israel bắn rơi phi cơ không người lái của Iran hoạt động gần thành phố Homs của Syria với buộc tội phi cơ này “mang theo chất nổ” có nhiệm vụ “tấn công phá hoại bờ cõi Syria”.
Từ những ngày đầu cuộc nội chiến Syria, Iran đóng vai trò đồng minh thân cận và cung cấp nhiều hỗ trợ cho chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad. Theo Al Jazeera , không dừng lại ở hỗ trợ tài chính và khí giới cho Assad, Iran đưa hàng nghìn tay súng Hồi giáo Shia, tổ chức vũ trang Hezbollah và thậm chí các thành viên lực lượng cảnh vệ cách mệnh vào đương đầu trên chiến trường Syria.
|
| Tổ chức vũ trang Hezbollah do Iran hậu thuẫn đang đương đầu trên chiến trường Syria. Ảnh: Reuters . |
Theo chuyên gia Dror Michman từ Trung tâm Chính sách Trung Đông của Viện nghiên cứu Brookings, Iran đã đầu tư lớn vào canh bạc Syria, Tehran không chỉ bảo vệ chính phủ Syria mà còn quyết tâm tối đa hóa ích từ sự tồn tại của Assad.
Iran hiện nuôi tham vọng xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng quân sự, gồm các căn cứ quân sự lâu dài, trường bay, quân cảng, nhà máy sản xuất khí giới, được điều hành bởi tổ chức quân sự Hezbollah cũng như các thi bang lai xe may nhóm vũ trang Hồi giáo Shia do cảnh vệ Cách mạng Iran giật dây. Những cơ sở này đảm bảo hiện diện và ảnh hưởng quân sự của Tehran lâu dài, với khả năng sản xuất lượng lớn khí giới phục vụ các chiến dịch quân sự và đe dọa trực tiếp tới biên thuỳ phía Bắc của Israel.
“Các chuyến chuyên chở tiếp tế của Iran cho Hezbollah thường trở thành mục tiêu tấn công của Israel. Tehran kết luận rằng họ nên lập hẳn tổ hợp quân sự ở Syria, nơi họ có thể sản xuất các bộ phận cấu thành của tên lửa dẫn đường và cung cấp thẳng cho Hezbollah ở Syria hoặc Lebanon”, ông Michman nhận định. Những tên lửa dẫn đường Iran dự định sản xuất có thể tiến công đích chuẩn xác trong phạm vi 50 m.
Một đích lớn khác của Iran là kiểm soát cầu tiêu giao thông chiến lược từ Tehran, đi qua Iraq, xuyên qua miền Bắc Syria, với hai điểm chấm dứt: một là thành thị Latakia bên bờ Địa Trung Hải, hai là Lebanon, quê hương của tổ chức vũ trang Hezbollah.
Chuyên gia Trung Đông Mona Alami từ Viện nghiên cứu chính sách Atlantic Council nhận định Iran muốn mở mang ảnh hưởng tại khu vực với đích nhắm là các đối thủ Arab như Saudi Arabia, và đặc biệt, kẻ thù không đội trời chung Israel.
Israel không ngồi yên
“Giới chức quốc phòng Israel lo ngại rằng với niềm tin về chiến thắng của chính quyền Tổng thống Assad đang đến gần, Iran chừng như hướng tầm mắt, cũng như họng súng, xa hơn về phía Tây Nam, phía biên cương Israel”, Guardian nhận định.
Những lo ngại tại Tel Aviv là có cơ sở. Sau hàng chục năm, tâm lý và giọng điệu chống Israel không hề suy chuyển trong nội bộ Iran. Cựu tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad thậm chí từng kêu gọi “xóa sổ Israel trên bàn đồ thế giới" hồi năm 2005.
|
| Trung tướng Qassem Soleimani, chỉ huy lực lượng Quds đảm đang tác chiến tại nước ngoài của Vệ binh Cách mạng Iran. Ảnh: Reuters . |
Trong đội ngũ quan chức quân sự hàng đầu tại Tehran ngày nay, Trung tướng Qassem Soleimani, chỉ huy lực lượng Quds đảm nhiệm tác chiến tại nước ngoài của Vệ binh Cách mạng, là một nhân vật có liên hệ với phái cổ hủ cực đoan thường xuyên đe dọa “xóa sổ dân tộc Do Thái”. Lực lượng Quds hiện hoạt động mạnh trên chiến trận Syria.
"Israel có một giới hạn đỏ, đó là Iran sẽ không được phép hiện diện quân sự lâu dài tại Syria và cung cấp khí giới tối tân, thí dụ như tên lửa dẫn dường, cho Hezbollah. Giới hạn đỏ này đang bị vượt qua", Danny Danon, Đại diện túc trực Israel tại Liên Hợp Quốc, tuyên bố.
Israel đã gửi thông điệp rất rõ ràng tới các bên hiện can dự vào cuộc nội chiến tại Syria: Tel Aviv không chấp thuận sự hiện diện của Tehran dọc biên giới Israel, dù cho đó là lực lượng cảnh vệ cách mệnh Iran hay thông qua những tổ chức do Iran hậu thuẫn như Hezbollah.
Nhà phân tách Thomas Friedman của New York Times nhận định Israel từng mắc sai trái chết người khi để Hezbollah phát triển và xây dựng màng lưới tổ hợp quân sự ở Lebanon. Tổ chức này hiện sở hữu hơn 120.000 tên lửa các loại có khả năng tấn công bờ cõi Israel. "Israel sẽ không lặp lại sai trái đó trên bờ cõi Syria".
Giới chức quân sự Israel đã tuyên bố mạnh tay nếu Iran nhắm vào các mục tiêu tại Israel, Tel Aviv sẽ phản công tổng lực vào tất thảy các cơ sở hạ tầng quân sự của Tehran trên bờ cõi Syria.
"Israel đã tấn công cơ sở quân sự do Iran xây dựng tại El-Kiswah, ngoại ô Damascus tháng 12/2017. Cuộc tấn công sân bay T-4 hôm 9/4 vừa qua cho thấy nước này sẵn sàng và đủ khả năng ra tay trước và khiến đối phương trả giá đắt", chuyên gia Michman đánh giá.
Tàn lửa âm ỉ tại biên thuỳ Syria - Israel
Israel là bên hiểu rõ nhất cái giá của chiến tranh sau ba lần bị các nước Arab "đánh hội đồng". Chiến tranh toàn diện với Iran trên chiến trường Syria, ngay sát biên giới, có thể đẩy Israel vào thế "tam đầu thọ địch", với hai chảo lửa khác ở Gaza và Lebanon.
dù rằng vậy, Guardian đánh giá phe diều hâu tại Tel Aviv rất tự tín vào sức mạnh vượt trội của lực lượng quân sự Israel trước các đối thủ trong khu vực. Trang India Defense Review nhận định phe diều hâu của Thủ tướng Benjamin Netanyahu có thể theo đuổi chính sách rắn rỏi hơn nhằm hướng dư luận trong nước vào cuộc xung đột với Iran, trong bối cảnh gia đình ông Netanyahu đang vướng vào bê bối tham nhũng.
|
| Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Ảnh: CNN . |
"Chúng ta không cho phép Iran đưa thòng lọng khủng bố siết vào cổ Israel. Chúng ta sẽ ra tay, nếu cần thiết, không chỉ nhắm vào các tổ chức do Iran hậu thuẫn, mà nhắm vào chính Iran", Thủ tướng Netanyahu tuyên bố hôm 15/4.
Chuyên gia Michman nhận định Iran hiểu rõ các thông điệp rắn rỏi và lằn ranh giới hạn mà Tel Aviv đặt ra. Tuy nhiên, phe diều hâu tại Tehran muốn tận dụng thời kì, khi Moscow và chính quyền Assad vẫn cần tới các nhóm chiến binh Shia của Iran, để tiến xa nhất có thể trong việc hoàn tất các mục tiêu chiến lược tại miền Nam Syria.
Giáo sư Henner Fürtig nhận định, ưu tiên chiến lược của Iran và Nga tại Syria, về lâu về dài, sẽ trở thành đối nghịch. "Moscow mong muốn có được sự ổn định ở Syria để đồng minh Assad có thể im thống trị. Khi đạt được điều này, những hoạt động của Iran, với nguy cơ châm ngòi cho cuộc xung đột với Israel, sẽ không được Nga hoan nghênh", giáo sư Furtig đánh giá.
Trong ngắn hạn, chiến tranh không phải chọn lọc ưu tiên của giới chóp bu cả Israel và Iran. Tuy nhiên, xung đột lợi ích giữa Israel và Iran là quá gay gắt để hai bên có thể giải quyết rốt ráo.
Nhà phân tích Simon Tisdall nhận định nếu Iran khước từ rời khỏi Syria và tăng cường hiện diện quân sự, Israel sẽ tiếp kiến các cuộc không kích xuyên biên thuỳ nhắm vào các cơ sở của Iran, hay thậm chí của cả chính phủ Syria. "Tình trạng ấy tiếp diễn sẽ trở thành mồi lửa châm ngòi cho chiến tranh giữa Iran và Israel".
-
Israel
Israel, tên chính thức là nhà nước Israel, là một quốc gia tại Trung Đông, nằm trên bờ đông nam của Địa Trung Hải và bờ bắc của biển Đỏ. Ra đời vào năm 1948, Israel có biên thuỳ trên bộ với Lebanon, Syria, Jordan, Ai Cập. Trung tâm tài chính và công nghệ của Israel là Tel Aviv còn Jerusalem được tuyên bố là thủ đô, song chủ quyền của Israel đối với tất cả Jerusalem không được quốc tế xác nhận.
Bạn có biết: Năm 2016, Israel xếp hạng 21 trong số các nhà nước cạnh tranh nhất thế giới, theo Niên giám Cạnh tranh Thế giới của IMD và xếp hạng phong độ giới về tỷ lệ người làm mướn việc có kỹ năng cao.
- Diện tích: 20.000 km2
- Dân số: 8.7 triệu người (2017)
- tiếng nói chính thức: Tiếng Do Thái, tiếng Arab
- đạo: Do Thái (phần lớn), Hồi, Cơ đốc,...
- GDP bình quân đầu người: 36.379 USD (2017)
- tỉnh thành lớn nhất: Tev Aviv
0 nhận xét:
Đăng nhận xét