Sự chăm nom của con cái với bố mẹ cố nhiên là khôn cùng đáng quý, nhưng có những trường hợp sự săn sóc kiểu "tận răng" lại thành phản tác dụng.
bình phục chức năng (PHCN) là một phương pháp, cũng là một giai đoạn điều trị rất quan trọng đối với nhiều loại bệnh, đặc biệt là với bệnh đột quỵ, nhưng có nhẽ từng lớp chưa đánh giá thật đúng thực chất, tầm quan trọng của nó.
BS Phạm Nguyên Quý
- Bệnh viện Đại học Kyoto, Nhật Bản, đưa ra một góc nhìn mới mẻ về vấn đề này.
Dễ thấy ở Việt Nam điều này: phải ba má bị tai biến thì con cái thường chăm nom hoặc thuê người trông nom gần như tận răng.
Nhiều trường hợp bệnh nhân có thể tự mặc áo quần bằng một tay, tự xúc ăn (dù chậm chạp) nhưng người thân lại mặc áo cho hay đút ăn từ đầu tới cuối. Sự coi sóc này là đáng quý, nhưng thỉnh thoảng nó hơi quá mức và gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong hồi phục chức năng (PHCN) có ba nguyên tắc căn bản. Đó là can thiệp SỚM, liên tiếp, LÂU DÀI.
Nhưng cũng như câu chuyện coi ngó quá mức người bệnh ở trên kia, tại Việt Nam tôi quan sát thấy vẫn còn nhiều bệnh nhân sau tai biến, tai nạn,… không được chỉ định tập tành gì trong một thời kì dài.
Không biết có thật không mà một số bệnh nhân thay khớp xong cũng được cho về nhà với lời khuyên đi… massage và châm cứu là đủ!
Như thế hoàn toàn không đủ!
Theo một số bác sĩ PHCN, tình hình chung là các BS Nội và Ngoại khoa vẫn còn ít quan hoài hoặc xem nhẹ bình phục chức năng dẫn đến những kết quả đáng tiếc, vì PHCN cũng có thời gian vàng (golden time) như những can thiệp khác.
Việc chỉ dẫn và theo dõi chương trình tập luyện của bệnh nhân sau khi ra viện cũng chưa được tốt vì nhiều lý do có tính "hệ thống".
BS Phạm Nguyên Quý
có nhẽ vì lý do lịch sử, người ta hay "đồng nghĩa" PHCN (Rehabilitation) là Vật lý trị liệu, và có nhẽ cũng do ảnh hưởng của… tiểu thuyết kiếm hiệp nên việc châm cứu, ấn huyệt, chích điện, xoa bóp (tiêu cực)… được nhiều người "tin yêu" hơn là các bài tập chủ động, tự thân vận động.
Thật ra, các phương pháp trên chỉ là một mảng nhỏ của PHCN chứ không phải tất tật. Hiện thế giới đang khuyến khích bệnh nhân tự tập luyện với hướng dẫn của các kỹ thuật viên để tăng cường và khôi phục đường dẫn truyền thần kinh đến các vùng bị yếu.
Ngành PHCN đã được phát triển sâu rộng với các mảng Physical Therapy (vật lý trị liệu), Occupational Therapy (hoạt động trị liệu) và Speech Therapy (ngữ âm trị liệu) với các bài tập ăn nhập cho từng đối tượng, từng loại thương tật, và cũng đã có thêm những mảng hệ trọng như PHCN cho tim mạch, chỉnh hình hay sản phụ...
Ngay cả khái niệm "Rehabilitation" cũng chưa được nhiều người hiểu đúng.
Theo Tổ chức Y tế thế giới WHO, Rehabilitation là tập trung hết thảy các biện pháp tương trợ những người mang hoặc có thể mang khuyết tật, để họ đạt được và duy trì hoạt động tối ưu hằng ngày, là tất tật các phương thức giúp người bệnh ở lại hoặc trở lại cộng đồng, sinh hoạt độc lập và dự vào các hoạt động tại cộng đồng.
Rehabilitation không chỉ là hồi phục lại chức năng của thân mà còn bao gồm các phương pháp hỗ giúp đỡ bệnh nhân mang khuyết tật (những người không hồi phục được chức năng như ban đầu) tự sinh hoạt hàng ngày.
Sinh hoạt độc lập là một từ khóa rất quan trọng vì việc khôi phục sức co của một vài nhóm cơ sẽ chẳng có ý nghĩa nếu nó không gắn kết với việc cải thiện các động tác trong sinh hoạt, hay giúp bệnh nhân tự ăn uống, chuyển di, thay xống áo, tắm rửa và đi vệ sinh.
Ngay cả khi bệnh nhân không phục hồi được khả năng vận động thì việc giới thiệu những công cụ, cách thức giúp họ tự lập, hoặc đề nghị đổi thay môi trường sẽ giúp họ tự lập hơn phần nào.
tỉ dụ, người không gắp đũa bằng tay phải được thì có thể tập sử dụng tay trái hoặc dùng đũa có thiết kế đặc biệt để gắp được với chức năng còn lại ở tay phải (hình bên dưới).
Người bị liệt một tay có thể dùng công cụ giúp đỡ để tự cắt móng tay bằng một tay (hình bên dưới), tự cài khuy áo, tự mang tất. Người đi lại kém thì có thể đặt thêm thanh vịn trên lối đi ra nhà vệ sinh và trong nhà vệ sinh…
Rehabilitation phải được hiểu và dịch thành "tái thiết cuộc sống" thì mới chuẩn xác và bao hàm đầy đủ ý nghĩa.
Tuy nhiên, nhiều trung tâm PHCN tại Việt Nam giờ vẫn còn tập trung vào kích thích thụ động hoặc tập dượt tăng sức nhưng thiếu chú ý đến các bài tập cải thiện động tác can dự tới sinh hoạt hằng ngày.
Việc gợi ý thay đổi môi trường để bệnh nhân hay người khuyết tật tái thiết cuộc sống thì còn … xa xỉ nữa.
Đừng xem người bệnh hay người mang khuyết tật là tê liệt hoàn toàn, "hết thuốc chữa"!
coi sóc là rất tốt, nhưng không nên "bao thầu" và trông nom theo dạng…phục vụ toàn diện. Hãy tìm hiểu xem người bệnh còn làm được việc gì, làm được đến đâu để giúp đỡ ăn nhập. Cũng đừng nôn nóng với họ.
Làm được đến đâu thì làm, lâu lắc, chậm chạp hơn cũng chẳng sao, miễn đừng quá ảnh hưởng tới xung quanh là được.
Nếu càng ấp ôm và bao thầu, chẳng chóng thì chầy người bệnh sẽ càng bị phụ thuộc vào người xung quanh, và chức năng thân cho nên ngày một đi xuống, tinh thần cũng không thể tốt vì họ tự xem như mình đã "liệt", mất đi sự vui tươi, phấn khởi trong đời sống.
Tâm lý người bệnh cũng rất quan trọng. Vì phần lớn người bệnh thích được phục vụ và gia đình cũng thích phục vụ họ để phân trần lòng thương tình.
Nhưng, tình thương tình không đặt đúng chỗ là một trong những lý do mà PHCN không được thực hành liên tiếp và lâu dài. Cần giúp người bệnh hiểu rõ mục đích của tập tành kiên trì và khích lệ người bệnh kiên trì đeo đuổi việc luyện tập để có kết quả tốt nhất cho chính mình.
thay đổi thực trạng này không dễ. Nó liên can đến đổi thay thói quen, nếp nghĩ của mỗi người, từ nhân viên y tế đến bệnh nhân và người thân. Nó cũng can hệ đến sự giáo dục, đoàn luyện con trẻ tính tự lập từ bé (cũng đang là vấn nạn tại Việt Nam).
Tuy nhiên, càng ngày càng nhiều gia đình nhận ra sự cấp thiết của việc bệnh nhân tự lập và quan tâm nhiều tới tái thiết cuộc sống cho người bệnh. dòm rằng đây là động lực để ngành này phát triển, đào tạo thêm nhân lực (kỹ thuật viên PHCN) đáp ứng được nhu cầu ngày một cao của cộng đồng.
Video hướng dẫn tự cắt móng tay bằng một tay
BS.TS Phạm Nguyên Quý, chuyên khoa Nội tổng quát và ung thư tại Kyoto, Nhật Bản. BS Quý cũng là người sáng lập và điều hành dự án Y học cộng đồng chuyên cung cấp các thông báo hữu ích về sức khỏe cho bệnh nhân và người nhà.
Theo TS.BS Phạm Nguyên Quý (Bệnh viện Đại học Kyoto, Nhật Bản)
Trí thức trẻ
0 nhận xét:
Đăng nhận xét